Trong khi trí tưởng tượng dẫn lối nhân loại sớm sáng tạo nhiều phương pháp trang trí, từ khảm, chạm khắc, tráng men, vẽ tiểu họa đến nạm đá, thì đôi tay khéo léo cho phép họ khai thác quyền năng của chúng để hội họa, kiến trúc, và thậm chí cả đồng hồ tỏa sức hút mạnh mẽ hơn. Vốn mê đắm những tuyệt kỹ hoàn thiện cổ lưu truyền qua bao thế hệ đó, Patek Philippe không ngừng thể hiện phong cách nghệ sĩ trên không gian hữu hạn thuộc về vô vàn cỗ máy thời gian xứng tầm kiệt tác.
R
are Handcrafts – thuật ngữ Patek Philippe dùng để gọi những chiếc đồng hồ từ để bàn, bỏ túi đến đeo tay – thành hình dưới đôi bàn tay khéo léo của đội ngũ nghệ nhân khi ứng dụng kỹ thuật trang trí cổ xưa. Dẫn đầu trong danh sách, enameling – tráng men được nhà chế tác 183 năm tuổi ưa chuộng và không ngừng trau dồi qua rất nhiều mẫu đồng hồ giới hạn số lượng. Sự kỳ diệu của men xảy ra trong lò nung, nơi vật liệu hợp nhất cùng kim loại. Những người thợ tráng men cũng giống như những nhà giả kim, thành thạo kim loại, màu sắc và lửa để tạo ra tác phẩm nghệ thuật tồn tại lâu dài qua nhiều thời đại.Men là vật liệu mềm bao gồm đa dạng khoáng chất cũng như oxit kim loại khác nhau được sử dụng bao phủ bề mặt bằng phương pháp nung chảy, để đạt lớp mượt mà, đồng nhất, bóng và mịn. Nghệ nhân nghiền men thành các hạt mịn, rửa sạch, trộn nước rồi phủ lên các bề mặt đã chuẩn bị kỹ lưỡng. Sau công đoạn làm khô, men trải qua quá trình nung trong lò đến hơn 800°C, cho phép nó bám vào đế kim loại đồng thời trở nên cực kỳ cứng, và hầu như không thể thay đổi. Thợ tráng men sử dụng nhiều kỹ thuật truyền thống khác nhau – cloisonné, champleve, paillonne và grisaille – và đôi khi kết hợp nhiều kỹ thuật, nhưng có rất ít người thành thạo tất cả. Trong bất kỳ trường hợp nào, mỗi kỹ thuật đều đòi hỏi kỹ năng, thời gian cùng sự kiên nhẫn cao độ, cũng như liên tiếp các lần nung trong lò nhiệt độ cao (+/800°C).
Hơn thế, vẽ men tiểu họa hoàn toàn khác. Ngay từ đầu, nghệ nhân thực hiện một cách khác: thay vì nước, men kết hợp với dầu, cho phép vẽ bằng một chiếc cọ rất mịn trên lớp men đầu tiên. Sau khi hoàn thành, nó sẽ được phủ một số lớp sơn hoàn thiện để cố định và bảo vệ màu sắc cũng như tạo chiều sâu cho họa tiết. Sự thành thạo Grand Feu Cloisonné được Patek Philippe minh chứng trên những chiếc đồng hồ đeo tay thuộc bộ sưu tập Calatrava dành cho thị trường Việt Nam cùng các nước khu vực Đông Nam Á. Cụ thể, Animals Of The Savannah 5089G-103 mang đến sân khấu trung tâm cho một số ‘cư dân’ chính giữa thảo nguyên châu Phi: sư tử oai phong khảo sát lãnh thổ lúc hoàng hôn. Hình dáng ‘chúa tể rừng xanh’ và cảnh quan cần từ 67 – 75cm dây vàng vàng 24K (-0,27g đến -0,3g) có kích thước 0,05 x 0,4mm trong tiết diện.
Nghệ nhân tinh ý kết hợp 26-44 màu các loại men đục, bán đục, trong mờ và trắng đục, qua đó mang lại những chi tiết tinh xảo trong bức tranh tiểu họa trên men. Tại không gian mô tả thảm thực vật, lá bạc chìm bên dưới lớp men chiếu sáng bố cục.
Trong khi đó, hai phiên bản cùng giới hạn sáu chiếc, Chameleons 5177G-026 & 5177G-027, chiêu đãi bữa tiệc sắc màu khi những con tắc kè hoa hòa quyện với môi trường xung quanh trong khu rừng nhiệt đới. Việc tạo các đường viền trang trí menGrand Feu cloisonné đòi hỏi từ 43-59cm vàng vàng 24K (-0,23-0,31g). Mào của con vật được tạo kiểu nhờ nhiều loại nhíp phù hợp. Để truyền tải một cách chân thực vẻ ngoài khác thường đồng thời khiến làn da nổi bật so với các cành cây như thể trong không gian ba chiều, thợ tráng men kết hợp các loại men đục, bán đục, trong mờ bao gồm 24 đến 27 sắc thái xanh lá cây, xanh dương cùng vàng, xếp lớp định hình loạt các sắc thái. Các đường viền được trang trí bằng họa tiết guilloché đinh đầu to biểu tượng phong cách Patek Philippe. Vỏ vàng trắng che chở calibre 240 tự lên dây siêu mỏng, trưng bày qua mặt sau kính sapphire.
Cùng giới hạn 6 chiếc, ba phiên bản Tropical Forest 5077/100G-049, 5077/100R-059 & 5089G- 109 Calatrava cất lời mời chúng ta tham gia vào chuyến khám phá đầy mê hoặc đến trung tâm rừng nhiệt đới. Đầu tiên, mặt số vàng phù điêu thủ công tinh xảo với một số họa tiết theo đường gân lá. Tiếp theo, người thợ tráng men phác thảo kiểu trang trí tráng men Grand Feu cloisonné, sử dụng khoảng 80cm dây vàng 24K (-0,4g) có tiết diện 0,1 x 0,45mm, trước khi tạo hiệu ứng chuyển màu lộng lẫy của tông xanh lá cây với men mờ, bán mờ và trắng đục, qua đó tiết lộ hoa văn nổi bên dưới. Trang bị nắp bảo vệ, Reference 5089G-109 trang trí con tắc kè khắc tay, tạo cảm giác như thể có đèn nền. Mỗi mặt số yêu cầu 20 đến 50 lần nung ở 800°C.
Đặc biệt hơn, Grand Feu Grisaille ‘Blanc de Limoges’ hiếm và tinh vi điểm trang Dom Robert 5077/100G-055 – Calatrava sở hữu bộ máy 240 tự động siêu mỏng, giới hạn sáu chiếc lấy cảm hứng từ các tác phẩm của họa sĩ – tu sĩ dòng Benedictine người Pháp, Dorn Robert. Loại men trắng làm từ dầu này được phù điêu bằng một bàn chải nhỏ và kim trên nền men đen đục để đạt màu đơn sắc tinh tế.
Thêm một minh chứng sống động nữa về trình tinh thông kỹ thuật tráng men vi diệu là Zebras 5738/50g-023 – Golden Ellipse. Một chú ngựa vằn mới lớn đang nô đùa trước những “tiền bối” định hình bố cục tuyệt đẹp trên mặt số phiên bản gồm sáu chiếc, Golden Ellipse nổi tiếng. Đường viền trên cơ thể chúng và khoảng cách giữa các sọc – sợi dây vàng vàng 24K (-0,39g) – có kích thước 0,05 x 0,4mm, cắt thành các đoạn nhỏ, sau đó được tạo hình bằng tay trước khi lắp vào đế. Để tái tạo sọc đen – trắng, thể tích – sắc thái cũng như hiệu ứng nổi – chìm, người thợ tráng men đã làm việc với 12 sắc thái men mờ và đục.
Bao bọc bộ máy 240 tự lên dây siêu mỏng, vỏ vàng trắng, thiết kế nguyên bản và hài hòa, lấy cảm hứng từ miếng vàng cổ xưa.
Dưới mái nhà chung, đội ngũ thợ đồng hồ luôn làm việc chặt chẽ với đội ngũ thợ kim hoàn. Tuy nhiên, kỹ thuật gemsetting – nạm đá quý nhằm nâng cao vẻ đẹp thẩm mỹ đồng hồ phải điều chỉnh phù hợp với những hạn chế của bộ máy siêu mỏng, hợp kim mới, mặt số cũng như vấu, dây đeo và vành gờ kính. Tất cả những yếu tố này ảnh hưởng đến việc lựa chọn kỹ thuật nạm đá. Các kỹ thuật nạm – hạt, tuyết, vô hình và ghim – khác nhau tùy thuộc vào loại vật thể được nạm cũng như kích cỡ đá. Những người thợ nạm chuẩn bị vật liệu nền, tạo hình bằng máy mài, sau đó thực hiện các “vết cắt” sắc. Phần kim loại xung quanh này sẽ được dùng để giữ viên đá. Khi viên đá quý ở đúng vị trí, vật liệu được chia làm hai, và mỗi thành phần sẽ giữ một viên đá liền kề ở hai bên. Như ta thấy, Dom Robert 5077/100G-055 – Calatrava cùng các phiên bản Tropical Forest 5077/100G-049, 5077/100R-059 & 5089G-109 Calatrava càng thêm quyến rũ với vành gờ kính, vấu nạm 113 viên kim cương Top Wesselton Pure (-0,8 ct) cắt nhiều mặt, trong khi ngạnh lấp lánh 29 viên kim cương (-0,22 ct).
Để nâng tầm vẻ đẹp độc đáo cho các sáng tạo của mình, Patek Philippe thường kết hợp đồng thời nhiều kỹ thuật trang trí. Do bàn tay con người điều khiểnmáy móc cơ khí, kỹ thuật trang trí guilloché tạo ra các trang trí khắc đẹp, tinh xảo và đều đặn trên mặt số, bộ máy, vỏ, vòng đeo… Theo thời gian, các chuyên gia guilloché hoặc engine-turning, sử dụng đồng thời hiệu chỉnh khi cần thiết các loại máy móc khác nhau, để cải thiện hoặc tạo ra các họa tiết mới. Những người thợ khắc phải hiểu tường tận về các loại máy móc, làm việc với mức độ tập trung cao, chú ý đến việc điều chỉnh các cam được sử dụng và luôn đếm các bước để đảm bảo tính đều đặn của quy trình trang trí. Họ cũng phải để ý đến độ sắc nét của vết tiện, mang lại họa tiết sáng, nhờ vào dao khắc sắc và kính hiển vi hai mắt. Có hai loại máy guilloché (máy tiện). Với động cơ đầu tiên – động cơ thẳng, thợ khắc quét các thành phần từ trái sang phải và sử dụng cam để thiết lập nhịp điệu đồng thời thực hiện thao tác định hình họa tiết. Kế đến, động cơ hoa hồng cho phép người thợ làm việc từ tâm vật phẩm ra ngoài. Rosette được sử dụng để cung cấp số lượng cùng hình dạng các đường cong, cung cấp phạm vi trang trí vô tận. Đôi khi khó phân biệt với guilloché, engraving là nghệ thuật phù điêu thủ công tinh tế cho phép nổi lên từ kim loại bằng cách nô đùa cùng ánh sáng. Trong chế tác đồng hồ và đồ trang sức, công việc của người thợ phù điêu được thực hiện dưới kính hiển vi hai mắt, ở tỷ lệ đòi hỏi sự chú ý lớn nhất. Trong tất cả các kỹ năng thủ công tinh xảo, đây là kỹ năng gần nhất với vẽ tay tự do, ngoại trừ giấy được thay thế bằng kim loại, còn bút chì bằng dao trổ (graver). Tùy thuộc vào công việc cần thực hiện, người thợ khắc sẽ chọn công cụ phù hợp nhất cho một dự án cụ thể. Trên các mẫu Rare Handcrafts, Patek Philippe thích bao gồm phù điêu vì nâng cao vẻ đẹp của tác phẩm tráng men hoặc khảm vi mô. Mỗi thợ phù điêu áp dụng đặc điểm, tính cách cá nhân để phát triển phong cách riêng và trở thành chuyên gia trong một thể loại thẩm mỹ. Tùy thuộc vào họa tiết, họ lập tức phân tích dự án, tưởng tượng các kỹ thuật, với cách phù điêu đường nét và khắc nổi cần sử dụng. Tiếp đến, họ phác thảo bản khắc ngòi khô trên kim loại, làm khung cho tác phẩm.
Nhờ sự phối hợp hoàn hảo của cả hai tay - một tay ấn vào vật liệu bằng dao, tay kia giữ phần cần trang trí bởi mỏ kẹp - người thợ khắc sẽ tạo các vết rạch theo các hướng mong muốn.
Cũng nằm trong danh sách các kỹ thuật trang trí truyền thống, marquetry – khảm gần đây cũng được ưu ái ứng dụng trong sản xuất đồng hồ. Người nghệ sĩ bắt đầu với một bản vẽ theo tỷ lệ để xác định đường nét từng tác phẩm. Sau quá trình chọn lọc cẩn thận, các tấm gỗ nhỏ được cố định vào bề mặt vàng bằng keo nóng rồi trải qua công đoạn ép. Để tăng cường độ bóng mờ, sâu, dày chính xác bên cạnh bề mặt đều đặn, một số lớp gỗ mỏng có thể xếp chồng lên nhau. Các công đoạn cuối cùng liên quan đến thao tác đánh bóng bằng cát và phủ vecni. Kỹ thuật này giống nhau bất kể quy mô, cho dù trên đồ nội thất, tranh, tủ, đồng hồ để bàn, đồng hồ bỏ túi hoặc mặt số đồng hồ đeo tay.
Đây là kỹ thuật lý tưởng nhất trong số những nghề thủ công quý hiếm tái tạo trọn vẹn sức mạnh cùng sự sang trọng của loài mèo lớn sở hữu bộ lông đốm đen nổi tiếng, tô điểm mặt sau Cheetah 995/128J- 001 vàng vàng. Toát lên vẻ sống động khác thường, bức tranh gồm 610 chi tiết và 50 lớp gỗ nhỏ chọn lọc từ 16 loại gỗ có màu sắc, kết cấu cùng đường vân khác nhau được cắt, rồi lắp ráp bởi thợ khảm xuất sắc. Mặt số men trắng đục, hiển thị bộ số Breguet ứng dụng và kim hình chiếc lá vàng vàng đồng điệu. Yếu tố bổ sung sức quyến rũ chính là núm vặn nạm viên jasper đỏ (0,26 ct). Tác phẩm trang bị giá đỡ vàng vàng hình cây keo, ngự trên bệ nạm viên jasper mài tròn đỏ (0,28 ct) đồng thời cố định vào nền jasper đỏ hình bầu dục được bao quanh bởi những cánh đồng cỏ bằng vàng. Lên dây thủ công, calibre 17”’ LEP PS với giây nhỏ, cung cấp năng lượng cho chiếc đồng hồ.
