Không mặn mà với câu chuyện thương hiệu hay giá trị biểu tượng, giới sưu tầm đồng hồ đến từ Nhật Bản dành sự ưu ái hơn cho chất lượng và tính thực dụng. Thị hiếu khác biệt nhưng đầy tinh tế này góp phần tái định hình xu hướng phát triển của ngành đo đếm thời khắc đồng thời mở đường để các nhà chế tác độc lập đang tự do bay bổng cùng ý tưởng sáng tạo đậm bản sắc riêng trỗi dậy mạnh mẽ.
T
ại tòa nhà WKCDA, thuộc khu tổ hợp nghệ thuật West Kowloon Cultural District do Foster and Partners thiết kế, cách Tsim Sha Tsui một quãng đường rất ngắn, Phillips đã tổ chức buổi đấu giá đầu tiên, TOKI, dành riêng Nhật Bản, vào ngày 22 tháng 11 năm 2024. “Chúng tôi muốn bày tỏ sự tri ân đối với thị trường này. Giới sành sỏi đến từ Nhật đã xuất hiện từ năm 1980, cùng người Ý, đi đầu trong phong trào sưu tập những chiếc đồng hồ hiếm, quan trọng, sở hữu chất lượng xuất sắc”, Thomas Perazzi, Phó Chủ tịch kiêm Trưởng bộ phận đồng hồ khu vực châu Á của Phillips, cho biết.Các lô đồng hồ góp mặt tại sự kiện chưa từng có tiền lệ này phản ánh chân thực vị thế hiện thời của thị trường Nhật Bản, không chỉ với các thương hiệu Thụy Sỹ nổi tiếng, mà còn cả phân khúc độc lập đang phát triển mạnh mẽ. Trong vài năm gần đây, nhiều nghệ nhân đồng hồ tài năng, như Hajime Asaoka và Masahiro Kikuno, đã tạo dựng thành công danh tiếng ở thị trường cả nội địa lẫn quốc tế. Sản phẩm do họ sáng tạo tự tin xuất hiện cạnh Patek Philippe, Omega, cũng như các thương hiệu Nhật nổi tiếng, như Grand Seiko và Credor. “Người sưu tầm đồng hồ Nhật không quá quan tâm đến câu chuyện thương hiệu”, giáo sư người Thụy Sỹ, Pierre-Yves Donzé, chuyên gia về lịch sử kinh doanh tại Đại học Osaka, nhận xét. Donzé là tác giả nhiều công trình nghiên cứu về ngành đồng hồ Thụy Sỹ cùng Nhật Bản, tập trung phân tích mối tương tác giữa hai quốc gia này trong lĩnh vực xa xỉ. Vị này bổ sung thêm: “Đôi khi, họ còn nắm vững thông số kỹ thuật hơn cả các CEO! Và, Nhật có thể tự hào khi sở hữu tạp chí đồng hồ uy tín nhất thế giới, Chronos Japan. Không hề đề cập đến yếu tố ‘storytelling’, ấn phẩm hoàn toàn xoay quanh sản phẩm”.
Tư duy đó đã định hình giới sưu tầm Nhật những năm 1980 – 1990, giai đoạn bùng nổ sưu tập do ba nhà buôn dẫn dắt: Tomokazu Kawase – người sáng lập Carese chuyên đồng hồ cổ; Naoto Nakayama – người đứng sau Jack Road, cửa hàng huyền thoại tại Nakano, Tokyo; và Toshio Masui – nhà buôn ít tên tuổi hơn, bắt đầu với các mẫu đồng hồ Bulova hình vuông mạ vàng mua tại chợ trời Mỹ vào đầu thập niên 1980 rồi đem về Nhật bán lại. Chính những chuyến săn lùng đồng hồ tại Mỹ đã ảnh hưởng đến cách người Nhật sưu tầm: đề cao kỹ thuật hơn yếu tố danh tiếng. Ở khía cạnh khác, Patek Philippe hay Omega trở nên phổ biến bởi giới sưu tầm Nhật xem đồng hồ là công cụ thực dụng, không phải vật phẩm kể chuyện. Xuất phát từ mong muốn sở hữu chiếc đồng hồ vận hành hoàn hảo, họ sẵn sàng phàn nàn nếu gặp vấn đề về chất lượng. Cũng vì lý do này, nhiều nhà bán lẻ Nhật là những đơn vị đầu tiên cung cấp bảo hành cho đồng hồ cổ.
Một yếu tố quan trọng không kém góp phần vào làn sóng sưu tập cuối thập niên 1980 chính là tiền. “Giai đoạn này chứng kiến đồng yên tăng giá chóng mặt. Người Nhật bắt đầu sưu tập đồng hồ cơ và chưa bao giờ ngừng lại”, Donzé lý giải. Tuy nhiên, sau khi bong bóng tài chính vỡ vào đầu thập niên 1990, Nhật rơi vào “thập niên mất mát” kéo dài đến 2002. Dù thu nhập hộ gia đình không giảm, người dân vẫn cẩn trọng hơn khi chi tiêu. Nếu mua sắm, họ chọn sự kín đáo, điều khiến những thương hiệu dễ nhận diện, như Patek Philippe, bị thay thế bởi các thương hiệu độc lập đẳng cấp như Philippe Dufour hay F.P. Journe.
Dufour từng cởi mở chia sẻ kỹ thuật hoàn thiện cầu nối bộ máy với đội ngũ tại Grand Seiko Micro Artist Studio, nơi sản xuất các mẫu đồng hồ phức tạp như Credor Sonnerie và Minute Repeater. Để tri ân hành động này, bức ảnh chân dung của ông đã được treo trang trọng tại xưởng. Dufour thậm chí còn xuất hiện trong truyện tranh Tokei No Himitsu (Bí mật đồng hồ). Trong khi đó, F.P. Journe thì mở boutique đầu tiên tại Tokyo năm 2003. “Người Nhật yêu thích những thương hiệu vừa đề cập vì họ liên tục đổi mới trong khuôn khổ kỹ nghệ truyền thống”, Perazzi nhận định.
Chính những cái tên độc lập đã truyền cảm hứng cho giới chế tác nội địa. “Trước đó, đồng hồ Nhật không được coi là xa xỉ, nhưng khoảng hơn một thập kỷ trở lại đây, nhiều thương hiệu độc lập trong nước đã nổi lên đồng thời các hãng lớn cũng chuyển hướng đầu tư vào phân khúc đồng hồ xa xỉ”, Masahiro Kikuno giải thích. Ông là thành viên trẻ nhất của Học viện Chế tác Đồng hồ Độc lập (AHCI) kiêm người đầu tiên sáng tạo phiên bản đeo tay của đồng hồ Nhật cổ wadokei sử dụng hệ thống thời gian theo mùa. Cơ chế này được Kikuno tối ưu hóa trong sản phẩm trình làng năm 2011.
Cũng là thành viên AHCI, Hajime Asaoka đã hồi sinh thương hiệu Takano và sáng lập Kurono – thương hiệu định giá dễ tiếp cận hơn. Ông hợp tác cùng Jiro Katayama đang làm việc tại Otsuka Lotec, người nổi tiếng với những thiết kế lấy cảm hứng từ đồng hồ trên bảng táp-lô ô tô. Kết quả đấu giá cho thấy giới sưu tầm rất quan tâm đến những sản phẩm do lực lượng này tạo ra. “Khi xét riêng buổi đấu giá TOKI như lát cắt thị trường Nhật hiện nay, Patek Philippe là một trong những thương hiệu phổ biến nhất. Tuy nhiên, Cartier phong cách vintage hiện cũng đang được ưa chuộng. Song song đó, nhiều người trẻ đang bước vào thị trường cũng như thị hiếu ngày càng đa dạng. Thay vì quan tâm đến bộ máy cùng lịch sử như trước kia, họ hiện chú trọng đến thiết kế. Đây chính là lý do khiến các nhà chế tác độc lập, cả Nhật lẫn Thụy Sỹ, đang được chú ý”, Kaz Fujimoto, chuyên gia cấp cao của Phillips Watches nhấn mạnh.
Kết quả đấu giá phản ánh đúng xu hướng này. Lô số 107, mẫu Otsuka Lotec No. 6 Shinonome chế tác riêng cho buổi đấu giá, định giá 2.000 – 5.800 USD, được bán với giá gần 68.500 USD. Một chiếc No.6 thông thường với cùng mức ước giá cũng đạt giá bán xấp xỉ 60.000 USD. Trong khi đó, Masahiro Kikuno SO trang bị vỏ đồng nhôm, tích hợp lịch tháng và bản đồ sao, có giá 650 – 2.300 USD, được chốt với giá khoảng 111.000 USD. Và, Masahiro Kikuno Tourbillon 2012 đạt mức 230.000 USD, cao hơn nhiều so với giá khởi điểm, 25.700 – 51.500 USD.
Các tên tuổi lớn tuy vẫn bán chạy nhưng biên độ giữa giá khởi điểm cùng giá bán không chênh lệch nhiều. Thuộc dòng Rare Handcrafts của Patek Philippe, Calatrava Ref. 5077P giới hạn 4 chiếc, có vỏ bạch kim song hành mặt số men cloisonné điểm xuyết họa tiết kimono định giá 76.900 – 128.000 USD, đã bán với giá khoảng 90.000 USD. Ngay cả Roger Smith cũng không đạt kỳ vọng khi mẫu Series 2 thế hệ thứ 3 chỉ đạt 441.000 USD, thấp hơn nhiều so với ước giá 603.000 USD và giá bán Series 1 tại British Watchmakers’ Day hồi tháng 3 năm 2024. Dù kết quả đấu giá có thể được diễn giải theo nhiều hướng, nhưng ngành đồng hồ không thể phủ nhận sự quan tâm đang dồn về các thương hiệu độc lập nội địa. Theo Donzé, điều này xuất phát từ sự đề cao kỹ thuật hơn là câu chuyện thương hiệu.
Song song đó, xu hướng tìm kiếm những thương hiệu mới cũng được tiếp sức bởi đội ngũ nhà bán lẻ như Shellman, biểu tượng đồng hồ của Tokyo. Thành lập cách đây 50 năm và chuyên về đồng hồ cổ, doanh nghiệp hiện có ba cửa hàng nằm trong chuỗi trung tâm thương mại danh tiếng, gồm Mitsukoshi Ginza, Isetan Shinjuku và Nihonbashi Mitsukoshi, cùng bốn cửa hàng đồng hồ cổ. Khoảng 25 năm trước, Shellman bắt đầu hợp tác các thương hiệu độc lập, như Habring2, Czapek, Armin Strom và Ressence, thương hiệu theo đuổi triết lý sáng tạo đậm chất tương lai.
Nhìn chung, giới sưu tầm Nhật hiện khát khao tìm kiếm cơ chế tinh xảo, thẩm mỹ độc đáo, thương hiệu “sang trọng thầm lặng”. Khi cả thế giới đang hướng về Nhật, dường như ảnh hưởng của quốc gia này với ngành đồng hồ đang ngày càng rõ nét, xét cả ở góc độ kỹ thuật lẫn tiêu dùng. Liệu điều đó có khiến các thương hiệu quay trở lại với giá trị cơ học thay vì chỉ chạy theo thiết kế hình thức? Mặc dù, chưa thể đưa ra câu trả lời chính thức, nhưng nếu nhìn vào kết quả phiên đấu giá TOKI, giới chuyên gia có thể nhận ra rằng tương lai thuộc về những nhà chế tác độc lập.
