Giữa một ngành công nghiệp từng thống trị bởi những tên tuổi Thụy Sỹ và gần như tuyệt đối nằm trong tay cánh mày râu, Rebecca Struthers xuất hiện như một làn gió ngược chiều: nhẹ nhàng nhưng bền bỉ, điềm tĩnh nhưng đủ mạnh để làm thay đổi dòng chảy. Từ một cô gái tuổi 17 lần đầu học hàn bạc ở Birmingham, đến người phụ nữ đầu tiên tại Anh nhận bằng Tiến sĩ ngành đồng hồ, hành trình của cô không chỉ là câu chuyện cá nhân mà còn là câu trả lời cho một câu hỏi lớn: Liệu horology còn có chỗ cho sự thủ công, cho nhân tính, và cho một tầm nhìn không đến từ những kinh đô đồng hồ quen thuộc?
BÓNG HỒNG TRONG THẾ GIỚI HOROLOGY
Ở
Struthers Watchmakers – xưởng đồng hồ mà Rebecca cùng chồng mình, Craig Struthers, sáng lập – mọi thứ bắt đầu từ sự im lặng. Không có marketing, không có những chiến dịch thời thượng, chỉ có kim loại, kính lúp, và hơi thở nhẫn nại của cặp đôi nghệ nhân. Trong thế giới đó, phục hồi đồng hồ cổ không phải là công việc mà một nghi thức. Cô từng nói: “Restoration is the cornerstone of everything we do” (Việc phục hồi là nền tảng cho mọi thứ chúng tôi làm). Và quả thực, nhờ những năm tháng gắn bó với các mẫu đồng hồ trước thập niên 60, Rebecca đã xây dựng một nền tảng kỹ thuật phi thường, giúp bà hiểu sâu sắc không chỉ cách một chiếc đồng hồ hoạt động, mà vì sao nó lại được tạo ra như thế.
Chính từ sự hiểu biết ấy, Rebecca và Craig đã tái tạo những cỗ máy cơ khí bằng tay – từ công đoạn cắt bánh răng, tiện cầu máy, chạm khắc rotor – tất cả đều được làm ngay tại xưởng của họ. Không phụ thuộc vào nhà cung cấp Thụy Sỹ, không dây chuyền, không outsourcing. Đó là một tiếng nói kiên định: Horology nước Anh có thể và rất cần được hồi sinh.
Năm 2013, mẫu đồng hồ Stella ra đời như một minh chứng cho điều đó. Sử dụng bộ máy Universal Geneve microrotor cổ đặt trong mặt dây chuyền bạch kim với thiết kế Art Deco, Stella là sự kết hợp giữa thẩm mỹ nữ tính và kỹ thuật nguyên bản – một tiếng nói hoàn toàn độc lập giữa thế giới đồng hồ đang quay cuồng với tính năng và danh tiếng. Thiết kế đoạt giải “Design Innovation Awards”, nhờ đó Struthers chứng minh rằng mình không chỉ có thể đứng vào hàng ngũ những ngà thiết kế đồng hồ lớn, mà còn thể hiện sự sáng tạo độc lập mà không cần tên tuổi lớn nào hậu thuẫn phía sau. Còn Project 248, được công bố sau đó, là một cuộc phiêu lưu gần như bất khả thi: tạo ra một bộ máy in-house hoàn toàn từ đầu, bằng công cụ cổ và đôi tay con người. Với hơn 1.500 giờ làm việc và chỉ có khoảng 2 đến 3 chiếc được hoàn thiện mỗi năm, Project 248 không chỉ là một chiếc đồng hồ – đó là cách Struthers đưa thời gian trở lại với đúng nghĩa đen của nó: chậm rãi, tỉ mỉ, và đầy hơi thở cuộc sống.
KHI NGÔN NGỮ CỦA KỸ THUẬT LÊN TIẾNG
Bên cạnh vai trò là nghệ nhân đồng hồ, Rebecca còn là một nhà sử học và nhà văn. Cuốn sách Hands of Time mà cô phát hành gần đây là hành trình xuyên qua các nền văn minh – từ đồng hồ mặt trời của người Ai Cập đến Apple Watch hiện đại – kể lại lịch sử nhân loại thông qua cách chúng ta đo lường từng tích tắc. Nhưng cuốn sách ấy cũng mang nhiều chiều sâu cá nhân: nó chứa đựng cả nỗi ám ảnh với chi tiết, lòng biết ơn với những người thợ vô danh trong quá khứ và tình yêu không thay đổi dành cho cái đẹp đến từ cơ khí thuần túy.
Không phải ngẫu nhiên mà một chiếc đồng hồ của Struthers thường khiến người ta lặng người chiêm ngắm. Trong thế giới đó, từng bánh răng tồn tại đều có lý do, từng đường vân đều mang cảm xúc. Không cần logo nổi bật, cũng không cần tuyên ngôn thương hiệu, nó tồn tại như một dạng thơ, và Rebecca chính là người thi sỹ mơ màng chấp bút.
Nếu lịch sử horology thường chỉ nhắc đến những cái tên như Breguet, Daniels hay Dufour, thì Rebecca Struthers là một bổ sung quan trọng cho thế kỷ 21 – không chỉ vì giới tính của bà, mà vì cách bà lựa chọn tồn tại. Giữa kỷ nguyên công nghiệp hoá, Rebecca chọn một con đường hẹp đầy gai góc: giữ lấy kỹ nghệ đồng hồ cổ, làm chậm lại từng bước và không đánh đổi bản sắc để lấy quy mô.
Cô cũng không giấu giếm sự khó khăn khi bước vào một thế giới đàn ông, nơi một cô gái trẻ từng bị yêu cầu ra khỏi xưởng chỉ vì “đây không phải nơi dành cho phụ nữ”. Nhưng thay vì đối đầu, bà đi con đường riêng để rồi chính chất lượng và triết lý sản xuất sẽ trả lời thay mình.
Giờ đây, với Watchmakers’ Café – một nền tảng giáo dục miễn phí cho thế hệ trẻ – Rebecca tiếp tục lan toả đam mê. Trong tương lai, cô không mơ xây nhà máy, mà mơ về một manufactory nhỏ: nơi những thợ đồng hồ mới học lại cách lắng nghe thời gian bằng tay, thay vì bằng máy. Và trong một thế giới nơi mọi thứ đều có thể được sao chép, nghệ thuật cơ khí của Struthers – với từng vết cắt, từng lớp đánh bóng thủ công, từng chuyển động nhỏ bé nhưng đầy ý nghĩa -là bằng chứng rằng có những giá trị chỉ tồn tại khi được thực hiện bởi con người, dành cho con người và không thể được thay thế.
